Dzisiaj jest to dzielnica Marklowic położona w zachodniej części gminy i stanowiąca jej centrum, ale w przeszłości Marklowice Dolne funkcjonowały jako odrębna miejscowość, posiadająca nawet własny herb. W herbie tym widnieje postać lokalnie czczonego dawniej męczennika św. Walentego, przedstawianego z mieczem w ręku. Herb przedstawiający św. Walentego występuje na pieczęciach urzędowych Marklowic Dolnych w II połowie XIX wieku oraz na pieczęci polskiej z 1921 roku.
Istnieje spis właścicieli Marklowic sporządzony w II połowie XIX wieku przez nauczyciela wodzisławskiego i autora kroniki na temat Wodzisławia i jego okolic - F. Henke. Spis ten obejmuje wszystkich właścicieli miejscowości w latach 1666-1853. Wyraźnie z niego wynika, że właściciele dóbr ziemskich Marklowic Dolnych często się zmieniali. Niektórzy otrzymywali majątek ziemski zwany rycerskim i wioskę - w spadku, a inni nabywali go na drodze kupna.
W 1783 roku Marklowice Dolne liczyły 186 osób. Było wtedy 12 dużych gospodarstw chłopskich (stanowiących pozostałość dużych gospodarstw łanowych), oraz 28 gospodarstw zagrodniczych (czyli powstałych na przestrzeni wieku z podziałów pierwotnych gospodarstw kmiecych). Do 1783 roku funkcjonowały w Marklowicach dwa młyny, później pozostał już tylko jeden, położony w okolicy ul. Młyńskiej (obecnie ul. Porzeczkowej).
Już w połowie XVII wieku istniała w Marklowicach Dolnych szkoła, która mieściła się w domostwie zagrodnika. Nowa, większa szkoła została wzniesiona w latach 1843-844 i uczęszczało do niej ponad 200 dzieci z Marklowic Dolnych i Górnych. Budynek szkoły został wyremontowany w roku 1928 i zmienił swoje przeznaczenie - spełniał funkcję urzędu gminy (do roku 1975).
W 1829 roku Marklowice Dolne miały już 384 mieszkańców w 55 domach. W 1860 roku w 100 budynkach mieszkalnych żyło 147 rodzin, to jest 751 osób: 342 mężczyzn i 409 kobiet. Naliczono 20 mieszkańców wyznania ewangelickiego. Przez parcelację ostatnich 12 dużych gospodarstw powstały 54 mniejsze posesje: 30 zagrodniczych i 20 chałupniczych. Tylko 3 duże gospodarstwa są wymieniane jako niepodzielone. Ogólny ich areał wynosił 1782 morgi, w tym 222 morgi lasu.
W wyniku przyrostu naturalnego mieszkańcy Marklowic zaczęli osiedlać się na nowych koloniach - na Pradze i Chałupkach. W 1865 roku majątek ziemski Pani Hauptmanowej Fölkel obejmował 1056 mórg, a posiadłości gminne 1654 morgi. Mieszkańcy Marklowic Dolnych mieli dość duże gospodarstwa, ale nie wykorzystywali ich odpowiednio, dlatego dobrobyt miejscowości nie był znaczący. W 125 gospodarstwach domowych naliczono 628 osób "mówiących wyłącznie w języku polskim". Miejscami targowymi dla Marklowic Dolnych były miasta Wodzisław, Rybnik i Racibórz.
W latach 1903-1905 wybudowano nową szkołę, którą rozbudowano w latach 1928-1930. W dniu 1 stycznia 1914 roku powołano do życia Towarzystwo ŚpiewuSpójnia, które w 1919 roku liczyło już 200 członków. W 1926 roku powstała straż pożarna, a remizę zbudowano w podwórku starej szkoły.
W okresie międzywojennym w Marklowicach Dolnych działały różne towarzystwa, które pozwalały ludziom spotykać się na rozmowach i śpiewie. Propagowano czytelnictwo oraz organizowano przedstawienia teatralne. Prężnie w tym czasie działało Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej oraz Towarzystwo Czytelni Ludowych. Funkcjonowały też towarzystwa, które pielęgnowały postawy patriotyczne. Były to między innymi: Związek Peowiaków, Związek Powstańców Śląskich i działający przy nim Oddział Młodzieży Powstańczej, Związek Hallerczyków i Koło Młodzieży Hallerowskiej, Związek Harcerstwa Polskiego, Koło Rezerwistów oraz Związek Obrony Kresów Zachodnich.
Obiekty historyczne i zabytkowe
Podczas lokacji miejscowości, około 1300 roku, powstała parafia i prawdopodobnie w niedługim czasie wybudowano także pierwszy kościół parafialny. Został on niestety bardzo zniszczony podczas najazdu Husytów w I połowie XIV wieku i odtąd funkcjonował jako filia kościoła parafialnego w Wodzisławiu. Opisy zamieszczone w XVII-wiecznych protokołach wizytacyjnych dotyczących kościoła oraz nieliczne zachowane zdjęcia z początku XX wieku potwierdzają istnienie drewnianego kościółka św. Walentego, ocenianego na XVI wiek. O jego gotyckiej konstrukcji świadczyło prostokątne zamknięcie prezbiterium oraz słupowa wieża o ukośnych ścianach, kryta namiotowym dachem. Wewnątrz znajdowały się trzy ołtarze, a na środku kościoła umieszczona była wydrążona z pnia chrzcielnica. Kościół posiadał także drewnianą dzwonnicę, wyposażoną w trzy dzwony. Niestety, również ten obiekt nie zachował się do naszych czasów, gdyż spłonął 12 grudnia 1910 roku. Na jego miejscu w latach 1914-1916 wzniesiono nową świątynię, tym razem murowaną. Ten zbudowany w neogotyckim stylu kościół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika stoi do dzisiaj w centrum miejscowości, przy ul. Wyzwolenia.
Na południowej, zewnętrznej ścianie kościoła widnieje wmurowana płyta, poświęcona poległym w czasie II wojny światowej mieszkańcom miejscowości. Można odczytać na niej nazwiska kilkudziesięciu osób.
Obok prezbiterium kościoła, na południowej stronie wzgórza znajduje się Pomnik Powstańców Śląskich, odsłonięty 1 października 1924 roku. Autor pomnika jest niestety nieznany. W czasie II wojny światowej pomnik zdemontowano i zakopano na pobliskim cmentarzu. Dzięki temu nie został on w okresie wojennym zniszczony przez okupanta. W trakcie demontażu została uszkodzona figura przedstawiająca leżącego powstańca. Po wojnie już jej nie odnaleziono. Dlatego obecnie stojący przy kościele pomnik różni się swym wyglądem od pierwotnego.
pobliżu cmentarza parafialnego, położonego na północnej stronie wzgórza kościelnego, stoi inny pomnik - poświęcony rozstrzelanym w styczniu 1945 roku więźniom obozu oświęcimskiego. Podczas likwidacji obozu, więźniowie byli prowadzeni przez hitlerowców z Żor na stację kolejową w Wodzisławiu.
Przy ul. Wyzwolenia 259, znajduje się budynek dawnego dworu, będącego w przeszłości siedzibą kolejnych właścicieli Marklowic Dolnych. Obiekt powstał prawdopodobnie w XVI wieku, lecz na początku XX wieku został gruntownie przebudowany przez ostatnich prywatnych właścicieli - rodzinę Frydlender Fuld z Berlina. Obecnie w części budynku swoją czasową siedzibę ma Gminna Biblioteka Publiczna.
Najnowszym obiektem historycznym jest pamiątkowy obelisk, usytuowany na placu przed budynkiem Urzędu Gminy. Został on wzniesiony z inicjatywy Zarządu Gminy w czerwcu 2000 roku w celu upamiętnienia 700-lecia założenia miejscowości Marklowice.
Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat. Wykorzystano ponadto fotografie zamieszczone w albumie J. Kłosoka: Marklowice w starej fotografii.
