Szczegóły

Dzisiaj jest to dzielnica Marklowic położona w zachodniej części gminy i stanowiąca jej centrum, ale w przeszłości Marklowice Dolne funkcjonowały jako odrębna miejscowość, posiadająca nawet własny herb. W herbie tym widnieje postać lokalnie czczonego dawniej męczennika św. Walentego, przedstawianego z mieczem w ręku. Herb przedstawiający św. Walentego występuje na pieczęciach urzędowych Marklowic Dolnych w II połowie XIX wieku oraz na pieczęci polskiej z 1921 roku.

Istnieje spis właścicieli Marklowic sporządzony w II połowie XIX wieku przez nauczyciela wodzisławskiego i autora kroniki na temat Wodzisławia i jego okolic - F. Henke. Spis ten obejmuje wszystkich właścicieli miejscowości w latach 1666-1853. Wyraźnie z niego wynika, że właściciele dóbr ziemskich Marklowic Dolnych często się zmieniali. Niektórzy otrzymywali majątek ziemski zwany rycerskim i wioskę - w spadku, a inni nabywali go na drodze kupna.

W 1783 roku Marklowice Dolne liczyły 186 osób. Było wtedy 12 dużych gospodarstw chłopskich (stanowiących pozostałość dużych gospodarstw łanowych), oraz 28 gospodarstw zagrodniczych (czyli powstałych na przestrzeni wieku z podziałów pierwotnych gospodarstw kmiecych). Do 1783 roku funkcjonowały w Marklowicach dwa młyny, później pozostał już tylko jeden, położony w okolicy ul. Młyńskiej (obecnie ul. Porzeczkowej).

Już w połowie XVII wieku istniała w Marklowicach Dolnych szkoła, która mieściła się w domostwie zagrodnika. Nowa, większa szkoła została wzniesiona w latach 1843-844 i uczęszczało do niej ponad 200 dzieci z Marklowic Dolnych i Górnych. Budynek szkoły został wyremontowany w roku 1928 i zmienił swoje przeznaczenie - spełniał funkcję urzędu gminy (do roku 1975).

W 1829 roku Marklowice Dolne miały już 384 mieszkańców w 55 domach. W 1860 roku w 100 budynkach mieszkalnych żyło 147 rodzin, to jest 751 osób: 342 mężczyzn i 409 kobiet. Naliczono 20 mieszkańców wyznania ewangelickiego. Przez parcelację ostatnich 12 dużych gospodarstw powstały 54 mniejsze posesje: 30 zagrodniczych i 20 chałupniczych. Tylko 3 duże gospodarstwa są wymieniane jako niepodzielone. Ogólny ich areał wynosił 1782 morgi, w tym 222 morgi lasu.

W wyniku przyrostu naturalnego mieszkańcy Marklowic zaczęli osiedlać się na nowych koloniach - na Pradze i Chałupkach. W 1865 roku majątek ziemski Pani Hauptmanowej Fölkel obejmował 1056 mórg, a posiadłości gminne 1654 morgi. Mieszkańcy Marklowic Dolnych mieli dość duże gospodarstwa, ale nie wykorzystywali ich odpowiednio, dlatego dobrobyt miejscowości nie był znaczący. W 125 gospodarstwach domowych naliczono 628 osób "mówiących wyłącznie w języku polskim". Miejscami targowymi dla Marklowic Dolnych były miasta Wodzisław, Rybnik i Racibórz.

W latach 1903-1905 wybudowano nową szkołę, którą rozbudowano w latach 1928-1930. W dniu 1 stycznia 1914 roku powołano do życia Towarzystwo ŚpiewuSpójnia, które w 1919 roku liczyło już 200 członków. W 1926 roku powstała straż pożarna, a remizę zbudowano w podwórku starej szkoły.

W okresie międzywojennym w Marklowicach Dolnych działały różne towarzystwa, które pozwalały ludziom spotykać się na rozmowach i śpiewie. Propagowano czytelnictwo oraz organizowano przedstawienia teatralne. Prężnie w tym czasie działało Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej oraz Towarzystwo Czytelni Ludowych. Funkcjonowały też towarzystwa, które pielęgnowały postawy patriotyczne. Były to między innymi: Związek Peowiaków, Związek Powstańców Śląskich i działający przy nim Oddział Młodzieży Powstańczej, Związek Hallerczyków i Koło Młodzieży Hallerowskiej, Związek Harcerstwa Polskiego, Koło Rezerwistów oraz Związek Obrony Kresów Zachodnich.

Obiekty historyczne i zabytkowe

Podczas lokacji miejscowości, około 1300 roku, powstała parafia i prawdopodobnie w niedługim czasie wybudowano także pierwszy kościół parafialny. Został o­n niestety bardzo zniszczony podczas najazdu Husytów w I połowie XIV wieku i odtąd funkcjonował jako filia kościoła parafialnego w Wodzisławiu. Opisy zamieszczone w XVII-wiecznych protokołach wizytacyjnych dotyczących kościoła oraz nieliczne zachowane zdjęcia z początku XX wieku potwierdzają istnienie drewnianego kościółka św. Walentego, ocenianego na XVI wiek. O jego gotyckiej konstrukcji świadczyło prostokątne zamknięcie prezbiterium oraz słupowa wieża o ukośnych ścianach, kryta namiotowym dachem. Wewnątrz znajdowały się trzy ołtarze, a na środku kościoła umieszczona była wydrążona z pnia chrzcielnica. Kościół posiadał także drewnianą dzwonnicę, wyposażoną w trzy dzwony. Niestety, również ten obiekt nie zachował się do naszych czasów, gdyż spłonął 12 grudnia 1910 roku. Na jego miejscu w latach 1914-1916 wzniesiono nową świątynię, tym razem murowaną. Ten zbudowany w neogotyckim stylu kościół parafialny p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika stoi do dzisiaj w centrum miejscowości, przy ul. Wyzwolenia.

Na południowej, zewnętrznej ścianie kościoła widnieje wmurowana płyta, poświęcona poległym w czasie II wojny światowej mieszkańcom miejscowości. Można odczytać na niej nazwiska kilkudziesięciu osób.

Obok prezbiterium kościoła, na południowej stronie wzgórza znajduje się Pomnik Powstańców Śląskich, odsłonięty 1 października 1924 roku. Autor pomnika jest niestety nieznany. W czasie II wojny światowej pomnik zdemontowano i zakopano na pobliskim cmentarzu. Dzięki temu nie został o­n w okresie wojennym zniszczony przez okupanta. W trakcie demontażu została uszkodzona figura przedstawiająca leżącego powstańca. Po wojnie już jej nie odnaleziono. Dlatego obecnie stojący przy kościele pomnik różni się swym wyglądem od pierwotnego.

 pobliżu cmentarza parafialnego, położonego na północnej stronie wzgórza kościelnego, stoi inny pomnik - poświęcony rozstrzelanym w styczniu 1945 roku więźniom obozu oświęcimskiego. Podczas likwidacji obozu, więźniowie byli prowadzeni przez hitlerowców z Żor na stację kolejową w Wodzisławiu.

Przy ul. Wyzwolenia 259, znajduje się budynek dawnego dworu, będącego w przeszłości siedzibą kolejnych właścicieli Marklowic Dolnych. Obiekt powstał prawdopodobnie w XVI wieku, lecz na początku XX wieku został gruntownie przebudowany przez ostatnich prywatnych właścicieli - rodzinę Frydlender Fuld z Berlina. Obecnie w części budynku swoją czasową siedzibę ma Gminna Biblioteka Publiczna.

Najnowszym obiektem historycznym jest pamiątkowy obelisk, usytuowany na placu przed budynkiem Urzędu Gminy. Został o­n wzniesiony z inicjatywy Zarządu Gminy w czerwcu 2000 roku w celu upamiętnienia 700-lecia założenia miejscowości Marklowice.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat. Wykorzystano ponadto fotografie zamieszczone w albumie J. Kłosoka: Marklowice w starej fotografii.

Szczegóły

Dzielnica Marklowic położona na przedłużeniu drogi krajowej 932 w kierunku Świerklan. Jako odrębny majątek Marklowice Górne wymieniane są w 1658 roku, a ich ówczesny właściciel niejaki Gotfryd Welczek (Wilczek), posiadał miejscowość przez prawie 40 lat. Marklowice Górne, podobnie jak Dolne, posiadały własny herb już od I połowy XIX wieku, przedstawiający lwa wspiętego na tylnych łapach.

W latach 1696-1865 miejscowość wielokrotnie zmieniała właścicieli, wśród których były też znane postacie historyczne. Niewątpliwie jedną z takich postaci był Ernest Wilhelm von Birkham, landrat (tj. starosta) królewski powiatu pszczyńskiego, który zapisał się na kartach historii w związku z powstaniem chłopskim pod dowództwem Józefa Bieni z 1810 roku. To właśnie w swoim dworku w Marklowicach Górnych starosta von Birkham pertraktował ze zbuntowanymi chłopami.

W 1783 roku Marklowice Górne miały 10 dużych gospodarstw chłopskich i 28 zagrodniczych. W wiosce mieszkało 130 mieszkańców. Był też folwark i młyn.

Około 1864 roku z ostatnich dużych gospodarstw chłopskich powstały 23 posesje i tylko jedno duże gospodarstwo nie zostało podzielone. W Marklowicach Górnych były wówczas 73 domy z 92 rodzinami i 492 mieszkańcami: 233 mężczyznami i 259 kobietami (10 ewangelików i 3 Żydów). Majątek ziemski obejmował 884 morgi gruntów rolnych, 250 mórg lasu i 25 mórg łąk.

W 1865 roku wioska obejmowała 1160 mórg gruntów uprawnych. Stosunki glebowe były takie same jak w Marklowicach Dolnych. Mieszkańcy utrzymywali się wyłącznie z uprawy roli, hodowli bydła i robót dorywczych. Uprawa roli była na niewysokim poziomie, ponieważ jedynym sposobem użyźniania chłopskich pól było nawożenie ściółki leśnej, a glebę spulchniano możliwie bardzo płytko, aby nie mieszać warstwy ornej z gliniastym podłożem. Miejscem targowym dla gospodarzy był Rybnik, mimo znacznej odległości. W okresie letnim sprzedawano tam masło, jajka i warzywa do rozwijającego się pod koniec XIX wieku uzdrowiska w Jastrzębiu Zdroju.

Pod względem parafialnym i szkolnym Marklowice Górne zawsze były związane z Marklowicami Dolnymi. Na przełomie lat 80-90 XIX wieku zbudowano w Marklowicach Górnych szkołę, która funkcjonuje do dzisiaj. Wiosną 1905 roku powstało Towarzystwo Polsko-Katolickie pod opieką św. Stanisława, które w latach 1905-1906 oprócz tematyki religijnej zajmowało się także krzewieniem postaw patriotycznych. Od 1910 roku zaczęła funkcjonować straż pożarna, która ponownie została reaktywowana, już w warunkach niepodległego państwa, 24 maja 1926 roku.
Obiekty historyczne i zabytkowe

W centralnej części dzielnicy, przy ul. Wyzwolenia 89, usytuowany jest dworek, określany w lokalnej tradycji jako tzw. zameczek. Został zbudowany w XIX wieku, prawdopodobnie w pobliżu starszych zabudowań starościńca, pamiętającego powstanie Józefa Bieni w 1810 roku. W owym starościńcu mieszkał w tym okresie starosta powiatu pszczyńskiego Ernest Wilhelm von Birkham. Zameczek był siedzibą dawnych właścicieli Marklowic Górnych, a w latach 1995-1998, tj. po reaktywowaniu gminy, funkcjonowały w nim niektóre wydziały urzędu gminnego oraz Gminny Zespół Obsługi Placówek Oświatowych.

Innym obiektem "pamiętającym" czasy powstania chłopskiego z 1810 roku jest gospoda Harenda. W 1939 roku jej znanym właścicielem był Wilhelm Szewczyk. Niedawno gospoda została gruntownie przebudowana, ale nadal funkcjonuje w tym samym miejscu, chociaż pod nazwą Bar - Harenda.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat. Wykorzystano ponadto fotografie zamieszczone w albumie J. Kłosoka: Marklowice w starej fotografii.

Szczegóły

Obecnie Chałupki są dzielnicą Marklowic położoną przy drodze powiatowej, prowadzącej od szybu KWK Marcelw Marklowicach Dolnych na północ, w kierunku Radlina i Rybnika. Kolonia na Chałupkach powstała w II połowie XIX wieku.

W 1862 roku kolonia liczyła już 13 gospodarstw zasiedlonych. W 1865 roku F. Triest wskazywał w swej pracy na istnienie w kolonii Chałupki, położonej w odległości ¼ mili od Marklowic Dolnych, 22 gospodarstw, 21 budynków gospodarczych i 123 mężczyzn mówiących po polsku. W 1868 roku na obszarze dworskim, wzdłuż obecnej ul. Wiosny Ludów powstało następnych 8 gospodarstw.

Na początku XX wieku, w latach 1903-1905, wybudowano w Chałupkach szkołę, która istnieje i pełni swoją funkcję do dzisiaj. Z początku XX wieku, z roku 1901, pochodzi również krzyż, ufundowany przez rodzinę Kubalów, na tzw. kubalowinie, przy ul. Wiosny Ludów.

W latach 1985-86 została wybudowana duża kaplica na miejscu domu, w którym odprawiano msze już od 1975 r. Kaplica została poświęcona w 1985 r. przez biskupa Damiana Zimonia. 19 kwietnia 1987 r. została ustanowiona tymczasowa parafia. Parafię erygowano 31 lipca 1988 r., a funkcję proboszcza od tego czasu do chwili obecnej pełni ks. Jan Teska.

Obecnie w zachodniej części dzielnicy powstaje osiedle domków jednorodzinnych.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat. Wykorzystano ponadto fotografie zamieszczone w albumie J. Kłosoka: Marklowice w starej fotografii.

Szczegóły

Granicząca ze Świerklanami dzielnica Marklowic, położona na przedłużeniu głównej trasy przebiegającej przez miejscowość. Powstała w XVII wieku poprzez wyodrębnienie się z Marklowic Górnych. Przez około 40 lat w II połowie XVII wieku, właścicielem Marklowic Górnych był niejaki Gotfried Welczek. Często pojawiające się na Śląsku nazwisko Welczek było zapisywane zamiennie jako Wilczek. Bardzo prawdopodobne jest zatem, że nazwa dzielnicy Wilczek ukształtowana została od określania miejsca osiedlania się gospodarzy za posiadłością owego Pana Wilczka, czyli "za Wilczkiem", albo "Na Wilczku".
Obiekty historyczne i zabytkowe

Z II połowy XIX wieku, a dokładnie z 1887 roku, pochodzi krzyż ufundowany przez Franciszka i Mariannę Twardzik. Krzyż został niedawno poddany renowacji.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat.

Szczegóły

Na wschód od miasta Wodzisławia, na zalesionym wzgórzu rozciągającym się w stronę Marklowic, znajduje się obszar tzw. Starego Wodzisławia. Wśród okolicznych mieszkańców przez wieki zachował się przekaz, że istniało tutaj w dawnych wiekach tzw. Grodzisko. Nie zachowały się jednak żadne dokumenty, które wskazywałyby na istnienie tutaj jakiegoś znaczącego grodu. Jeżeli na terenie tym faktycznie znajdował się jakiś gród, należący do Starego Wodzisławia, to został prawdopodobnie zupełnie zniszczony podczas najazdu Tatarów w 1241 roku.

W 1878 roku radca Hirsch, zamiłowany w historii ziemi wodzisławskiej, zbadał i opisał Grodzisko, wskazując, że na zalesionych miejscach pozostały już tylko resztki wałów ziemnych.

W 1867 roku na wysuniętym w stronę Wodzisławia wzgórzu wybudowany został masywny domek myśliwski (leśniczówka) z pięknie położoną wieżą (obecnie tzw. baszta). Na obszarze położonym od strony Marklowic na Grodzisku osiedlali się mieszkańcy, którzy niezależnie od administracyjnej przynależności tego terenu do miasta Wodzisławia, jako tzw. Wodzisław - obszar zamkowy, utrzymywali rodzinną więź z Marklowicami. W 1861 roku, już po zniesieniu pańszczyzny, w gminie Grodzisko było 11 domów i 16 rodzin, liczących w sumie 79 osób. W gminie funkcjonowały dwa młyny.

W 1932 roku przedmieście wodzisławskie - Grodzisko - zostało zelektryfikowane przez Gminę Marklowice na prośbę mieszkańców i magistratu wodzisławskiego. Po zakończeniu II wojny światowej wschodnia część obszaru Grodziska, położona przy ul. Goplany, została włączona do gminy Marklowice i stała się jej dzielnicą. Zachodnia część z tzw. basztą znajduje się w obrębie Wodzisławia.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat.

Szczegóły

Istniejąca do dzisiaj dzielnica Marklowic, której początki sięgają II połowy XIX wieku. Wówczas to mieszkańcy Marklowic Dolnych zaczęli się osiedlać na gruntach przy drodze w kierunku Połomii. Około 1864 roku na Pradze istniała już kolonia licząca 8 domostw.
Obiekty historyczne i zabytkowe

Na uwagę zasługują dwa krzyże, pochodzące z końca XIX wieku i I połowy XX wieku. Starszy krzyż, stojący przy ul. Szymanowskiego, został wykonany w 1881 roku w pracowni Fr. Kokotscha w Raciborzu. Jego fundator jest niestety nieznany. Podczas renowacji, która miała miejsce w 1998 roku został odsłonięty pamiątkowy napis, pochodzący z 1881 roku.

Drugi krzyż usytuowany jest na tzw. Małej Pradze, przy ul. Krakusa. Został ufundowany przez Franciszka i Paulinę Fojcików z domu Skupień, a następnie w 1937 roku refundowany na pamiątkę śmierci jedynego syna.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat.

 

 

Szczegóły

Ciekawostką jest wzmiankowany w Liber Fundationis przysiółek Bijasowice - lokowany na zaledwie jednym łanie. Przysiółek ten istniał najprawdopodobniej do czasów wojen husyckich. Następnie - zaginął. Jego dawne położenie jest określane pomiędzy Marklowicami Górnymi a tzw. Studzienką. Jednak w czasach lokacji miejscowości w 1300 roku, nie było osobnych wzmianek na temat Marklowic Górnych, wymieniany był tylko maleńki przysiółek Biasowice, obejmujący zaledwie jeden łan. Było to jakby gospodarstwo zagubione, z dala od innych powstających w Marklowicach Dolnych.

W późniejszych wiekach istniało w tym miejscu już kilka chałup i małych gospodarstw. Biasowice utrwaliły się do tej pory w lokalnej tradycji w związku z wojnami husyckimi i wydarzeniami w Studzience w I połowie XV wieku. W wyniku napadu husytów kilka bijasowickich zagród zostało doszczętnie spalonych i miejscowość przestała istnieć. Ponieważ zachował się o niej średniowieczny zapis, chociaż de facto od kilku wieków nie istnieje, jest zaliczana obecnie do tzw. miejscowości zaginionych.

Nazwa przysiółka Biasowice (Bessovitz) nawiązuje do słowa staropolskiego bies - czyli diabeł. Zapewne wpłynęło na to tajemnicze położenie przysiółka - dalekie od jakichkolwiek miejscowości. Połączenie z Bijasowicami istniało najprawdopodobniej nie od strony Marklowic Górnych, ale raczej od strony Jankowic i odległego Rybnika. W I połowie XV wieku mieszkańcy Bjasowic korzystali z posługi kapłańskiej z kościoła w Rybniku, lecz aby dotrzeć do miejscowości trzeba było najpierw przejść przez las. Położenie przysiółka od strony Rybnika, za lasem, było w tamtym okresie tak odludne, że żartobliwie można by powiedzieć: "tam, gdzie diabeł mówi dobranoc".

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Marklowice oraz publikacji: Z. Karwot: Marklowice. 700 lat.